عبدالکریم حائری یزدی
معرفی
عبدالکریم حائری یزدی , شیخ الاسلام عبدالکریم حائری یزدی (آیت‌الله مؤسس)(۱۲۳۸ ه.خ. -۱۳۱۵ ه. خ) از مجتهدان و مراجع تقلید شیعه و بنیان‌گذار حوزهٔ علمیهٔ قم بود. آیت‌الله العظمی عبدالکریم حائری یزدی متولد 1238 هجری شمسی در مهرجرد میبد است. دروس مقدماتی را نزد اساتیدی چون مجدالعلمای اردکانی و میرسیدعلی مدرس یزد در یزد می‌گذراند .
عراق
ایشان با مهاجرت به کربلا، سامرا و نجف نزد اساتیدی چون شیخ فضل‌الله نوری، میرزای شیرازی، آخوند خراسانی و سیدمحمدکاظم یزدی زانوی تلمذ می‌زند و به مقام اجتهاد می‌رسد. از شاگردان برجسته او در این دوران می‌توان به آیت‌الله وحید بهبهانی، صدرالدین صدر، آخوند ملاعلی همدانی و سیدمصطفی خوانساری اشاره کرد. او در عراق به چنان مرتبه ای می‌رسد که آیت‌الله شیرازی احکام احتیاطی خود را به او ارجاع می دهد.
مرجعیت
آیت‌الله حائری پس از درگذشت برخی مراجع تقلید عراق همچون آیت‌الله شیرازی، شیخ الشریعه اصفهانی و سیدمحمدکاظم یزدی در حالی که خود نپذیرفته بود عملا به عنوان مرجع مطلق شیعیان ایران و دیگر کشورها شناخته می‌شود.
بازگشت به ایران
در سال 1293 شمسی قصد زیارت امام رضا(ع) می کند که همزمان با دعوت بزرگان اراک به آن‌جا می رود که به علت نبود استقلال و آرامش به سبب نهضت مشروطه به عراق برمی گردد اما دوباره در سال 1293 شمسی به اراک می رود و هشت سال در آن‌جا ماندگار می‌شود. در همین دوران میرزا محمدتقی شیرازی از ایشان می خواهد به عتبات برگردد و به دنبال فوت سید محمد کاظم یزدی خود را برای مرجعیت مهیا سازد اما ایشان اصلاح وضعیت ایران را، وظیفه خود می داند.
تاسیس حوزه علمیه قم
در سال 1298 قصد زیارت مشهد می کند که در راه بازگشت به اصرار علمای قم ساکن این شهر می شود؛ سکونتی که مقدمه تاسیس حوزه بزرگ علمیه قم توسط او می‌شود. وی در این دوران شاگردانی همچون امام خمینی(ره)، سیدمحمدرضا گلپایگانی، سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی و محمدعلی اراکی را نیز تربیت می کند. به دلیل همت بر تاسیس این حوزه ایشان از مردم لقب آیت‌الله موسس را دریافت می کند.
منبع
آرشیو دفتر تاریخ شفاهی یزد
