روستای نمونه در گردشگری و پاکیزگی
پیمان بازدیدی که در حوزه محیط زیست در رشت فعالیت می کرده است به روستا می آید و دهیار روستای سقالسکار می شود، طرح های این دهیار به کمک شورای روستا موجب شده که با وجود تردد گردشگران بسیار؛ این روستا در زمینه تفکیک زباله و پاکیزگی نمونه شده است.
سقالکسار شاید برای خیلی‌ها یک روستا باشد در ۱۵ کیلومتری جنوب رشت، با تصاویری که از زیبایی هوش از سر می‌پراند؛ تصاویری که یکی یکی در موتورهای جست‌وجو بالا می‌آیند و از سرزمینی رویایی حکایت می‌کنند که در نزدیکی رشت قرار دارد و یکی از قطب‌های گردشگری منطقه است؛ اما برای ما حالا نماد یک روستای متفاوت است؛ یک روستای نمونه و نوآور؛ روستایی که به واسطه مشارکت مثال‌زدنی دهیاری، شورا و البته اهالی‌اش، یکی از منتخبان ششمین جشنواره ملی طرح‌های برگزیده دهیاری‌ها بوده است. بهانه‌ای که باعث شد پای حرف‌های پیمان بازدیدی دهیار ۴۳ ساله روستای سقالکسار رشت بنشینیم و با او از راز و رمزهایی بگوییم که حالا اسم روستای آنها را در سطح کشور مطرح کرده است.
چندسال است دهیار روستای سقالکسار هستید؟
تقریبا دوسالی می‌شود.
قبل از آن چه کار می‌کردید؟
من یک فعال مدنی اجتماعی هستم و سال‌های زیادی است که در حوزه محیط زیست فعالیت می‌کنم و حتی یک سمن به نام سرزمین ایده‌آل ما با رویکرد محیط زیستی را در شهر رشت راه انداختم. به واسطه همین فعالیت‌ها بود که از من دعوت شد دهیار روستایی بشوم که یک منطقه جنگلی بسیار زیبا و دریاچه مصنوعی دارد و درحقیقت یک مجموعه گردشگری است که نیاز به توجه خاص محیط زیستی دارد؛ یعنی همین روستای سقالکسار. قبل از این‌که دهیار بشوید چه‌کار می‌کردید؟ کار آزاد داشتم به اضافه این‌که فعالیت‌های همین سمن محیط زیستی خیلی وقت‌گیر بود و واقعا فرصت کار دیگری برایم پیش نمی‌آمد. درباره روستای سقالکسار بیشتر توضیح می‌دهید، ظاهرا یک روستای گردشگری با جاذبه‌هایی تماشایی است؟ بله، سقالکسار واقعا روستای گردشگری است، البته شاید روستاهای زیادی مدعی این باشند که هدف گردشگری هستند، اما سقالکسار واقعا ظرفیت‌های گردشگری را دارد و به همین خاطر روزانه حدود ۲۰۰۰ گردشگر از ۵۰۰ هکتار پهنه آبی و ۶۰۰ هکتار پهنه خاکی آن بازدید می‌کنند که رقم قابل توجهی است.
روستای شما چقدر جمعیت دارد؟
جمعیت ثابت روستای ما حدود ۷۰۰ نفر است، یعنی حدود ۳۰۰ خانوار که همگی گیلک هستند و مثل بقیه مردم این منطقه شالیزار دارند و دامدار و باغدارند. البته روستای ما یک خصیصه متفاوت‌تر نسبت به روستاهای منطقه دارد و آن هم پرورش ماهی‌های گرمابی و ماهی قرمز است که از این نظر سقالکسار مرکز تولید ماهی قرمز در شهرستان رشت هم هست. اسم سقالکسار به‌جز بحث گردشگری‌اش مدتی است در سطح کشور به‌واسطه طرح‌های مختلفی که در آن اجرا شده، مطرح است. درباره این اقدامات توضیح می‌دهید، مثلا خیلی‌ها می‌گویند سقالکسار یک روستای پاک و بدون زباله است. بله، همین طور است، اولین اقدام ما که اسم روستا را در سطح کشور مطرح کرد، همین بحث پاکیزگی بود، بعد از این‌که من به عنوان دهیار روستا انتخاب شدم سعی کردم در ادامه طرح دهیار قبلی بحث تفکیک زباله را ادامه بدهم. در این موضوع قبلا به اهالی روستا آموزش‌هایی داده شده بود، اما به آن شکل از آن استقبال نکرده بودند. من همین بحث را دوباره مطرح کردم و خوشبختانه این بار مردم مشارکت بیشتری داشتند.
بحث تفکیک زباله تا امروز شاید در بسیاری از شهرها و روستاهای کشورمان مطرح شده باشد، اما خیلی جاها موفقیت‌آمیز نبوده، شما چطور در این بحث موفق شدید؟
روش ما خیلی ساده است. وقتی شما روستا را کاملا تمیز نگه دارید، مردم هم با شما در حفظ این تمیزی همراه می‌شوند. از سوی دیگر وقتی به آنها القا کنید که روستایتان تمیزترین روستای ایران است، خودشان به یکی از حافظان محیط زیست تبدیل می‌شوند و در حقیقت یکی از ارکان اصلی این موفقیت همین مردم هستند که در صف اول هر برنامه و طرحی قرار دارند. الان روستای شما یک روستای بدون زباله و پاک است، این یعنی در سقالکسار اصلا زباله پیدا نمی‌شود؟ ببنیید ما اگر گردشگر در روستا نداشته باشیم، عملا زباله‌ای هم نداریم. حتی از در هیچ خانه‌ای زباله بیرون نمی‌رود، به‌جز زباله خشک که تفکیک شده و توسط دوره‌گردها خریداری می‌شود. تکلیف زباله‌های تر هم که مشخص است و با آموزش‌هایی که داده شده بخشی از این زباله که قابل مصرف برای دام و طیور نیست، در خود باغچه‌ها کمپوست می‌شود و شما حتی اگر سرزده هم به روستای ما بیایید یک ته سیگار روی زمین پیدا نمی‌کنید.
این تمیزی را در مجموعه گردشگری سقالکسار هم می‌توانیم ببینیم؟
بله قطعا. در بحث مجموعه سد خاکی، کل ۶۰۰ هکتار تحت مدیریت پسماند است و هر روز دو تا کارگر در کل این مجموعه خاکی حضور دارند و همه‌جا را می‌گردند و اگر زباله‌ای بببینید که خیلی کم پیش می‌آید، پاکسازی را انجام می‌دهند.
بالاخره اینجا یک مجموعه گردشگری است، چطور می‌شود که زباله‌ای روی زمین نباشد؟
ببینید ما به گردشگرانی که وارد مجموعه می‌شوند و ورودی پرداخت می‌کنند، کیسه مخصوص زباله می‌دهیم و از آنها می‌خواهیم زباله‌هایشان را داخل این کیسه بریزند و برای تشویق گردشگرها هم طرح‌هایی درنظر گرفته‌ایم، مثلا نصف هزینه ورودی را موقع تحویل زباله‌ها به آنها برمی‌گردانیم که همین موضوع باعث مشارکت زیاد گردشگرها هم شده و با وجود این‌که سال گذشته حدود یک میلیون نفر گردشگر در این منطقه داشتیم، اما از نظر پاکیزگی محیط اصلا به مشکل برنخوردیم. آمار یک میلیون گردشگر برای یک روستا آمار قابل توجهی است، حتما حضور این گردشگرها برای روستا با خیر و برکت هم همراه بوده است. بله، سال گذشته از بحث ورودی این گردشگرها و اجاره قایق پدالی در دریاچه و البته اولین قایق تمام خورشیدی استان گیلان، ما ۸۰۰ میلیون تومان درآمدزایی کردیم.
اگر گردشگری بخواهد در سقالکسار بماند، فضایی برای اسکان دارد؟
در روستا هم اقامتگاه بومگردی داریم، هم خانه و کاشانه‌هایی که به صورت محلی هستند و به اسکان گردشگرها اختصاص داده می‌شوند، اما در خود مجموعه گردشگری به دلیل این‌که یک پارک جنگلی است اقامت امکان‌پذیر نیست. یعنی گردشگرها حتی به صورت چادر هم نمی‌توانند اقامت کنند؟ نه ممنوع است چون اینجا یک منطقه جنگلی با حیات وحش است و سعی می‌کنیم به حریم آنها احترام بگذاریم…
در صحبت‌هایتان به مشارکت اهالی روستا اشاره کردید، چطور توانستید آنها را به این مشارکت ترغیب کنید؟
شاید به مدیریت و سیستمی که ما در روستا اجرا کرده‌ایم اعتماد کرده‌اند، چون ما واقعا در میان مردم هستیم. هیچ‌وقت نمی‌گوییم در اداره یک روستا شورا بالاتر است یا دهیاری بالاتر است یا مردم. یکی از ارکان اصلی موفقیت ما هم همین همراهی همه‌جانبه است. الان دو نفری که عضو شورای ما هستند همانقدر در موفقیت سقالکسار سهم دارند که دهیاری سهم دارد. درحقیقت وقتی بین شورا و دهیاری در یک روستا هماهنگی وجود داشته باشد کار بهتر انجام می‌شود. البته یکی دیگر از رمزهای موفقیت سقالکسار، همیاری و تعامل خوب ما با نهادهایی مثل اداره‌کل دفتر روستایی و شوراهای استانداری بخشداری و … است. الان هم اگر دوتا از طرح‌های روستای ما در سطح کشور در جشنواره دهیاری‌ها به عنوان طرح‌های برگزیده انتخاب شد، قطعا بدون کمک عوامل استانداری و بخشداری نبوده .
سقالکسار با چه طرح‌هایی پا به این جشنواره گذاشت؟
ما در دو محور شرکت کردیم، محور عمران و خدمات روستایی که در این بخش به خاطر خدماتی که انجام داده بودیم، اول شدیم و محور بعدی محور منابع درآمد پایدار و کارآفرینی و اشتغال بود که دوم شدیم. طرحی که در این بخش ارائه کرده بودیم درحقیقت معرفی مرکز آموزشی بود که مدتی پیش در روستا راه انداختیم. یعنی یک مرکز آموزشی چند منظوره روستایی که به صورت رایگان به اهالی روستا آموزش می‌دهد. در این مرکز ما آموزش‌های مختلفی را در نظر گرفته‌ایم. از آموزش مهارت‌های زندگی به بانوان گرفته تا آموزش نوغان‌داری، پرورش زنبور عسل، مرغ محلی، کرم ابریشم و … حتی در بحث صنایع دستی هم فعال هستیم و به بانوان علاقه‌مند، رشتی‌دوزی، قالی‌بافی و حصیربافی را آموزش می‌دهیم. البته در ماه‌های اول راه‌اندازی این مرکز آموزشی، به۲۰ نفر از زنان روستا در دو مرحله خیاطی آموزش دادیم که الان هم همه آنها خودکفا شده‌اند و از طریق خیاطی درآمدزایی دارند.
در محور عمران و خدمات روستایی به خاطر چه فعالیت‌هایی به عنوان اول رسیدید؟
حدود ۵۰۰ متر از مجموعه گردشگری را سنگفرش کردیم و بیش از۲۰۰۰ کیلومتر برق‌رسانی داشتیم و برای این کار ۵/۲ میلیارد تومان بودجه از استانداری گرفتیم. در کنار اینها، در خود روستا خدمات عمرانی دیگری هم داشتیم، از ساخت زمین ورزشی برای بچه‌های روستا در پایین محله روستا گرفته تا شن‌ریزی و آسفالت معابر روستا.
