قیام 29 بهمن تبریز

سال 56 سال مهمی درتاریخ مبارزات مردم بود. مرگ مشکوک دکتر علی شریعتی و حاج سیدمصطفی خمینی در کنار بازداشت هرروزه مبارزان طیف‌های گوناگون، از مهمترین وقایع این سال بود که مشروعیت رژیم شاهنشاهی را به سرعت به پرتگاه می‌برد و امام خمینی هم در تبعید بود.

اعتراضات تبریز در قم کلید خورد

در آن سال شاه دستور که نفوذ امام را دیده بود و احساس ترس می کرد دستور داد مقاله توهین آمیزی به امام منتشر کنند. همان مقاله مشهور و توهین‌آمیز «ارتجاع سرخ و سیاه». که بعداز آن مردم قم برای اعتراض در 19 دی ماه به خیابان ها ریختند و ارتش شاه آنها را به گلوله بست و عهده ای به شهادت رسیدند.

قیام مردم تبریز

سرکوب خونبار مردم تبریز در 29 بهمن سال 1356، یکی از مهمترین وقایع ماه‌های آخر عمر رژیم پهلوی است. آن روز مردم قصد داشتند در پاسخ به دعوت روحانیون شهر تبریز که شهید «آیت‌الله محمدعلی قاضی طباطبایی» در محوریت آن قرار داشت، مراسم بزرگداشت چهلم شهدای 19 دی ماه مردم قم را در «مسجد قزلّی» برگزار کنند. برنامه ریزی درباره چگونگی برپایی مراسم، با دانشجویان انقلابی دانشگاه تبریز بود که در آن سال‌ها نقش مهمی در پیشبرد مبارزات در این شهر داشتند.

اعلامیه دانشجویان جهت شرکت در مراسم 29بهمن تبریز

ساعاتی پیش از برگزاری مراسم، به دستور «سپهبد اسکندر آزموده» استاندار وقت آذربایجان و با استقرار نیروهای انتظامی درِ مسجد قفل شد. در همین لحظات جمعی از مردم و دانشجویان تلاش کردند نیروهای پلیس را وادار به گشودن در کنند که موفقیتی حاصل نشد. با افزوده شدن بر تعداد جمعیت، یک افسر شهربانی به نام «حق شناس» با شلیک گلوله به سمت «محمد تجلا» از دانشجویان معترض، او را به شهادت رساند. در این هنگام مردم جنازه شهید را بر دوش گرفته و شعارهای مرگ بر شاه، درود بر خمینی و یا حسین سر دادند. مردم در مسیر حرکت خود به مراکز فساد مانند شراب فروشی‌ها، بعضی بانک‌های متعلق به بهائیان و مراکز وابسته به رژیم شاه حمله کردند.

تلاش گسترده دولت برای انعکاس هدایت شده اخبار، و طرح این ادعا که گروهی قانون شکن سعی در ایجاد آشوب داشته‌اند، به جایی نرسید و اخبار واقعه در سطح کشور منتشر و موجی از خشم و نارضایتی را ایجاد کرد.

قیام 29بهمن در تبریز

چند روز بعد، رژیم، با هدف سرپوش نهادن بر ابعاد منفی این حادثه، اقدام به برگزاری یک تجمع نمایشی در شهر تبریز با حضور شماری از مردم مناطق دیگر نمود تا به زعم خود آشوب طلبی‌ها را محکوم کنند. سخنران این مراسم «محمود جعفریان» قائم مقام دبیرکل حزب رستاخیز و رییس خبرگزاری پارس و معاون وقت رادیو و تلوزیون بود. او از سوابق سیاسی مارکسیستی علیه رژیم برخوردار بود که پس از دستگیری، جذب شاه شد و به یکی از تئوریسین‌های اصلی نظام سلطنتی مبدل گشت.

این مراسم انعکاس زیادی در رسانه‌های آن روز داشت و تلاش شد پشتوانه مردمی حکومت را فراوان و وفادار نشان دهند. اما مخاطبان توجهی به این همه تبلیغات نداشتند. زیرا چند ماه بعد طومار رژیم در هم پیچید و محمود جعفریان هم به جوخه اعدام انقلابیون سپرده شد.

اولین شعار «مرگ بر شاه»

سردار حسین علایی از فرماندهان جبهه و جنگ که در قیام 29 بهمن سال 56 تبریز حضور فعال داشت در خاطراتش می گوید که اولین بار شعار مرگ بر شاه در قیام 29 بهمن مردم تبریز گفته شد. البته یکی دیگر از کسانیکه نکته سردار علایی را تصدیق می کند اقرار هویدا در کتاب «سقوط شاه» است که می نویسد: «هنوز مدتی از واقعه قم نگذشته بود که در 18 فوریه 1978 «29 بهمن 1356» چندین‌هزار تن از مردم تبریز به عنوان بزرگداشت چهلم کشته‌شدگان حادثه قم دست به تظاهرات زدند و به دنبال آن نیز شورشی پدید آمد که بنا به گفته شاهدان عینی، در خلال آن برای اولین بار شعار “مرگ بر شاه” شنیده شد.»

البته این شعار بعدها در جریان انقلاب 57 به شعاری استراتژیک به عنوان نمادی از حرکت مردم علیه اساس سلطنت در سال مورد استفاده قرار می‌گرفت.