مسجد پامنار سبزوار

مسجدی پای منار

در حاشیۀ جنوبی خیابان بیهق، نبش کوچۀ پامنار، بنایی قدیمی و ساده واقع شده است. این بنا که به فاصلۀ کمی از مسجد جامع قرار دارد و پس از سالیان دراز، همچنان استوار، خودنمایی می‌کند، قدیمی‌ترین مسجد سبزوار و خراسان است. در ابتدا به‌نام مسجد آدینه شناخته می‌شد؛. چون بعد از تخریب مسجد آدینۀ سبزوار در زمان حملۀ حمزة ابن‌ آذرک‌ الخارجی، ساخته شد. بعد از این حمله، سبزوار مدتی بدون مسجد بود و مردم برای اقامۀ نماز جمعه و اعیاد به مسجد جامع خسروجرد می‌رفتند. پیرزنی مؤمنه همت کرد و در سال 266 ه.ق این مسجد را بنا کرد . ساخت این مسجد هم‌ زمان بود با خلافت المعتمد بالله و سلطنت محمد بن‌ طاهر، آخرین پادشاه طاهریان، و دورانی که امیر احمد بن‌ عبدالله خجستانی امیر خراسان بود. بعدها به آن مسجد جامع می‌گفتند. سپس به‌مناسبت مناری که در مجاورتش بنا شد، «پامنار» نام گرفت. این مناره مثل مناره‌‌های چند شهر دیگر از جمله اصفهان، جنبان است.

مسجد کهنسال پای منار، محل برگزاری دعای کمیل های سیدعبدالله برهان سبزواری بود. دعاهای کمیلی که با استقبال پرشور مردم برگزار می شد. بعد از رحلت حاجی برهان، آیت الله سید فخرالدین افقهی امامت جماعت این مسجد را بر عهده گرفت. او که از علمای نامی شهر و برادر آیت الله سیدعبدالاعلی سبزواری از مراجع عظام تقلید بود، برای روشنگری مردم دست به دعوت علمای مختلف به شهر می زد. علمای میهمان آیت الله افقهی در مسجد پامنار منبر می رفتند. شیخ محمود حلبی از جمله کسانی بود که توسط آیت الله افقهی در سال 1355 به سبزوار دعوت شد و در پامنار منبر رفت و سبزواری ها یک ماه رمضان هر شب پای منبر حلبی می نشستند. در روزهای ملتهب پاییز و زمستان 57 مسجد پامنار در کنار بیوت علما، خانه فرهنگیان و مسجد جامع به یکی از مراکز تجمع مردم ضد شاه تبدیل شد.روز 12 ۱۲مرداد آن سال، آیت‌الله افقهی مجلس ترحیمی برای شیخ‌ احمد کافی در مسجد پامنار ترتیب داد. سرهنگ شمس، رئیس وقت شهربانی سبزوار، در گزارشی به ادارۀ اطلاعات شهربانی کشور، از آماده‌باش نیروهایش متعاقب برپایی این مجلس در مسجد پامنار خبر می‌دهد. دوم مهر ماه هم مجلس ترحیم داماد آیت‌الله افقهی در این مسجد برپا می‌شود که طبق گزارش شهربانی کل خراسان به ساواک، شیخ‌ احمد سخنور در آن مجلس منبر رفته، از وقایع تبریز و، قم و تهران گفته و چندین مرتبه برای آیت‌الله خمینی ‌دعا کرده است. آن روزها وقتی سخنرانان کشوری به سبزوار می‌آمدند و در مسجد جامع منبر می‌رفتند، جمعیتی که داخل مسجد جایی برای نشستن پیدا نمی‌کردند به خیابان بیهق و اماکن اطراف سر ریز می‌شد. انقلابیون از مسجد جامع به جاهایی مثل حسینیۀ قنادها و مسجد آقابیگ سیم‌کشی کرده، در این اماکن بلندگوهایی نصب کرده بودند تا صدای سخنران به همۀ حضار برسد. به همین منظور، بلندگویی هم در مسجد پامنار کار گذاشته شده بود.

منبع

دایره المعارف انقلاب اسلامی سبزوار