احساسات ضد آمریکایی شیرازیها

احساسات ضد آمریکایی مردم شیراز در طول تاریخ

گزاره‌ای که در سال‌های پس از انقلاب بارها از سوی مخالفین نظام بر روی آن تاکید و اصرار شده این است که مخالفت با آمریکا نه یک باور انسانی و دینی که زایده‌ی تلقی خاص انقلاب اسلامی و مسئولین آن از اسلام است. چرا فقط ما باید مقابل آمریکا قد علم کنیم؟ جدای از غلط و غیرواقعی بودن، این گزاره‌ با بسیاری از واقعیات تاریخی در تعارض است. اسناد و اقوال معتبر تاریخی بخصوص در ایران پیش از انقلاب نشان می‌دهد که نه تنها ضدیت با آمریکا، با انقلاب اسلامی متولد نشده که مردم ایران و بسیاری از کشورهای جهان بخاطر بعد انسانی و مقابله با وحشی‌گری افسارگسیخته‌ی دولت آمریکا از همان دوران پیش از انقلاب فعالیت‌های ضدآمریکایی شدید و غلیظی داشته‌اند. در این نوشتار می‌خواهیم به فعالیت‌هایی که مردم شیراز در دوران پیش از انقلاب علیه آمریکایی‌ها انجام می‌داده‌اند بپردازیم: اولین سند از مقابله‌ی مردم شیراز با آمریکایی ها به سال 1331 باز می‌گردد. در این روز طرفداران حزب ایران با برپایی جلسه ای سخنرانی تحت عنوان «اجنبی را از میهن برانید» به حضور آمریکایی ها در شیراز اعتراض کردند. «آمریکایی‌ها به نام اصل چهار ترومن در تمام شهرهای ایران حتی دهات شبکه‌ی جاسوسی دایر نموده‌اند. برای ما، آنها اجنبی هستند باید آنها را از میهن بیرون كرد» چند روز بعد هم تعدادی از اهالی شیراز علیه کارمندان آمریکایی اصل چهار شعار داده که باعث دستگیری چهار نفر شد. این نوع شعارها و مقابله با آمریکایی تا مدت ها بعد ادامه داشت بطوریکه چند ماه بعد معاون نخست وزیر به وزیر کشور دستور داد تا برای حفاظت از آمریکایی‌های ساکن شیراز، ارتش به کمک آمده و از آمریکایی‌ها حمایت و حفاظت کند. این دستور پیرو اعتراضات دانشجویان دانشکده‌ی پزشکی به آمریکایی‌های ساکن شیراز، صادر شده بود. مخالفت مردم با حضور آمریکایی تا سالها در شیراز ادامه داشت. سال40 وقتی در سی و یکم اردیبهشت کنفرانس کمیسیون بهداشت پیمان سنتو در دانشگاه شیراز برگزار شد، صدها نفر از دانشجویان علیه حضور آمریکایی‌ها و انگلیسی‌ها تظاهراتی ترتیب داده و با پخش اعلامیه تقاضای تسریع در ختم جلسات کنفرانس را نمودند. گزارش این واقعه در روزنامه‌ی البيان بغداد آورده شد. دانشجویان در این اعلامیه که به زبان انگلیسی تهیه شده و در اختیار نمایندگان خارجی شرکت کننده در کنفرانس قرار می گیرد، دو نکته‌ی مخالفت ملت ایران با پیمان سنتو و نیز نفی نمایندگی دولت ایران از ملت را متذکر می‌شوند. این اعتراضات آنقدر برای رژیم شاه پرهزینه بود که کمتر از یک هفته بعد وزیر دربار شاهنشاهی [حسین علاء] در مکاتبه با نخست وزیر نسبت به «ناراحتی میهمانان کنفرانس سنتو از بی‌ادبی و فضاحت دانشجویان و لزوم جلوگیری فوری از پیشامدهای سوء» دستور داد تا هرچه زودتر یک استاندار مقتدر و لایق به شیراز اعزام شود تا از این اقدامات مضره، که موجب ریختن آبروی کشور و مخالفت با سیاست دولت است، جدا جلوگیری به عمل آید. این اعتراضات بصورت جسته و گریخته ادامه یافت. شیرازی‌ها دل‌ِ خوشی از حضور آمریکایی‌ها در شهرشان نداشتند. رفتارهای آمریکایی‌های حاضر در شیراز آنقدر خارج از عرف و شئونات بود که حتی صدای زن دکتر فرهنگ مهر را هم درآورده بود. او که فردی زرتشتی بود به مقامات کنسولگری ایران از رفتارهای آمریکایی‌های ساکن شیراز گلایه می‌کند: «خانم فرهنگ مهر همسر رئیس دانشگاه شیراز دیشب با من صحبت آغاز کرد و گفت شیراز اخیراً مملو از آمریکایی‌ها شده است و منظورش آمریکایی‌هایی بود که به خاطر قرارداد وستینگهاوس به این شهر وارد شده‌اند. وی سؤال کرد که چرا این شرکت افراد بهتری را انتخاب نمی‌کند؟ بچه‌ها همه وحشی شده‌اند و به ذکر چند نمونه از رفتار جوانان پرداخت که همسایگان ایرانی این خانواده‌های آمریکایی را آزرده است. خانم مهر گفت شخصاً نزد یک خانواده رفته و از آنها خواسته است که یا رفتار فرزندان خود را تحت کنترل گرفته و یا به محل دیگری برای سکونت نقل مکان کنند. وی گفت این خانواده اکنون آن محله را ترک کرده ولی معلوم نیست که آیا از کشور خارج شده و یا به آپارتمان دیگری نقل مکان کرده و آیا محرک اصلی خود او بوده که هنوز مشخص نشده است.» اوج احساسات ضدآمریکایی مردم در سال57 بروز می‌کند. این روزها شعارهای مردم در شهرهای مختلف، علاوه بر شاه، آمریکا را هم مورد اصابت قرار می‌دهد. مردم در تهران شعار «بعد از شاه، نوبت آمریکاست» می‌دهند. در شیراز هم مردم روز دوم بهمن 57 روبروی کنسولگری آمریکا در خیابان ارم جمع شده و شعار: یانکی! گو هوم (آمریکایی! به خانه‌ات برگرد) سر می‌دهند. در 21 شهریور 57 مردم در راه‌پیمایی خود علاوه بر تصاویر امام خمینی(ره) پلاکاردهایی در دست داشتند که در آن نوشته شده بود: «ما خواهان بیرون رفتن آمریکا از ایران هستیم». روزنامه‌ی پارس در 30 آذر 57 در گزارشی می‌نویسد: «طی هفته‌های اخیر گروهی از آمریکایی‌های مقیم شیراز، خاک این شهر را ترک کرده و به آمریکا بازگشتند. این عده غالبا در کارخانه‌ی الکترونیک دانشگاه پهلوی و موسسات ملی سرگرم کار بودند. گفته می‌شود بطور کلی تاکنون 20هزار نفر از آمریکایی‌های مقیم شهرهای ایران، خاک کشور را ترک گفته‌اند.» اوضاع بحرانی و شیوع احساسات ضدآمریکایی باعث می‌شود، هشتم دی ماه، کنسولگری آمریکا در شیراز در گزارشی در تشریح وقایع روزهای گذشته‌ی‌ شیراز، خبر از خروج تعداد بیشتری از آمریکایی‌های حاضر در شیراز دهد: «کمپانی گرومن (شرکت فناوری هوافضای آمریکاییِ فعال در زمینه طراحی و ساخت هواپیماهای نظامی) در شیراز تصمیم گرفته است که کارمندانش را به حداقل لازم کاهش دهد و افراد باقی‌مانده را به پایگاه هوایی انتقال دهد .» روز 21 دی ماه 57 ولی اتفاق عجیب‌تری می‌افتد. در این روز همزمان با برداشته شدن حکومت نظامي‌، مردم شیراز بعد از یک راهپیمایی بزرگ به کنسولگري آمريکا حمله کردند و پرچم آمريکا را پايين آورده و قسمتي از ساختمان آن را به آتش کشيدند.

منبع

سایت ایام - تاریخ شفاهی